محمد غزالی: ضرورت باور سالک به اسرار عبادات
امام محمد غزالی (د 505 ق) فتاوایی صوفیانه دارد از آن جمله در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه سالکی دست از تکالیف شرعی برنداشته ولی اعتقادش به آنها سست شده است. غزالی گفته که عبادات را اسراری هست که شناخت همه ی آنها برای انسان مقدور نیست؛ حال اگر سالک بر این باور باشد، عبادتش پذیرفته است و اگر نه، نه!
« ... اما اگر بقطع اعتقاد کند که کردن و ناکردن برابر است و ممکن نیست که در وی هیچ خاصیت باشد که آن را معلوم نیست، عبادت وی درست نباشد، بل که ایمان وی به الهیّت و نبوت درست نبود که هر گاه که در قدرت ایزد تعالی روا ندارد، و قدرت را قاصر می داند بر عقول خویش که می گوید که هر چه مرا معلوم نبود خود ممکن نیست که در قدرت وی بود. و اگر روا می دارد و لکن می گوید که هر چه مرا معلوم نبوَد خود ممکن نیست که در قدرت وی بوَد.»(1)
استاد نصرالله پورجوادی متذکر شده اند که از غزالی این مطلب در رساله حماقت اهل اباحت و همچنین طبقات الشافعیه نیز تکرار شده است.
***
1. پورجوادی، نصر الله، دو مجدد: پژوهش هایی درباره محمد غزالی و فخر رازی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1381، صص 112 و 113.