عرفان خراسان

دایره المعارف بریتانیکا¹ دانشنامه ای به زبان انگلیسی است که در بسیاری موارد علمی‌ترین دانشنامه دنیا شناخته می شود، و در سال 1386 گفته شد که جمعی از مترجمان ایرانی بر ترجمه این دانشنامه همت گمارده اند! البته تاکنون به طور پراکنده مقالاتی از این دانشنامه ترجمه شده است؛ به طور مثال مقاله "حضرت محمد صلی الله علیه و آله" که توسط دکتر سید حسین نصر نگارش و در این دانشنامه درج شده بود توسط محمد باقر معموری ترجمه، نقد و بررسی گردید و در مجله "نامه تاریخ پژوهان" به چاپ رسید.

اگر در این دایره المعارف واژه mysticism (عرفان یا تصوف) را جستجو کنید با مقاله ای از دکتر Dan Merkur روانکاو و محقق ادیان و عرفان دانشگاه تورنتو - بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دانشگاه کانادا-  از جمله محققانی که بر تأثیر پذیرفتن دانته از ابن عربی معتقد است مواجه می شوید؛ که این فایل تصویری نیز به آن ضمیمه شده است.

در ادامه ترجمه ای از بخش مقدمه مقالهدن مرکور "mysticism"   قرار داده می شود و امید است که به تدریج این مقاله توسط نگارنده، ترجمه و متن کامل فارسی آن در اختیار عرفان پژوهان عزیز قرار گیرد و با وجود تمام کاستی های آن، سودمند واقع شود.

مقدمه

Mysticism (عرفان) نوعی جذبه یا خلسه (ecstasy اکستازی) روحانی است که گاه با ایدئولوژی ها، اخلاق، مراسم مذهبی، اسطوره ها، افسانه ها و حتی سحر و جادو همراه است. اصطلاح mystic (عارف) از واژه یونانی mystes (به معنی اسرار) مشتق شده است - در یونان باستان (400-500 سال قبل از میلاد مسیح) و عصر هلنیستی² (323 قبل از میلاد تا 330 میلادی) مناسک دینی رازآلودی برگزار می شد که تا حد زیادی یا کاملاً مخفی بود-  خود نام mystes از فعل myein (به معنی "بستن" بویژه چشم و گوش) اقتباس شده است و به کسی گفته می شود که رازی را نگه داشته است. در اوایل، مسیحیت قواعد واژگانی عرفانی هلنیستی را برای خود مناسب دید ولی پس از رد و انکار رازداری (در عرفان)، نتیجه آن شد که معنای واژه mystes تغییر یافت. پس از استفاده مسیحیت، واژگان mystes یا mystic به عمل گرایانی (practitioners) با تعالیم نظری قابل قبول به شیوه وجد و خلسه روحانی ارجاع داده شد.

---------------------

1. دانشنامه بریتانیکا (Encyclopædia Britannica) دانشنامه‌ای است که نخستین بار در سال ۱۷۶۸ در ادینبورگ منتشر شد. این دانشنامه قدیمی‌ترین دانشنامه انگلیسی‌زبان محسوب می‌شود که در حال حاضر یکی از مهم ترین و معتبرترین منابع به زبان انگلیسی به شمار می‌رود که توسط ۱۰۰ ویراستار و بیش از ۴۰۰۰ مشارکت‌کننده از جمله ۱۱۰ نفر از برندگان جایزه نوبل و پنج رئیس جمهور است، به رشته تحریر درآمده و در بسیاری موارد، علمی‌ترین و آکادمیک‌ترین دانشنامه دنیا شناخته شده‌است.

2. عصر هلنیستی یا تمدن هلنیستی به دوره‌ای از تاریخ یونان باستان میان درگذشت اسکندر مقدونی در سال ۳۲۳ پیش از میلاد مسیح تا پدید آمدن امپراطوری روم گفته می‌شود. در این دوران تأثیر فرهنگی و قدرت یونان در اروپا و آسیا در اوج خود بود، به طوری که ادبیات، هنر، تئاتر، معماری، ریاضیات، فلسفه، موسیقی، اکتشافات و علوم در حال شکوفایی بودند. این دوران گاهی به عنوان دوره گذار و دوران اضمحلال یونان باستان در نظر گرفته می‌شود.