پوریای ولی و منش ملی ایرانی
عباس میرزا - ولیعهد فتحعلی شاه قاجار و روشنفکر صوفی نواز- به ژوبر فرستاده ناپلئون چنین می گوید:
"نمی دانم این قدرتی که شما اروپایی ها را بر ما مسلط کرده چیست و موجب ضعف ما و قدرت شما چه هست... اجنبی حرف بزن! بگو من چه باید بکنم که ایرانیان را هشیار نمایم؟" (رک.به: اکبری، ص116)
کوثری در کتاب خود با توجه به نظرات محققان اروپایی در مورد "منش ملی ایرانی" آورده است که ایرانیان علاقه و ارادت زیادی به حضرت علی (علیه السلام) داشته و به صفای باطن تآکید بسیار دارند و این به دلیل جمع دو ویژگی بارز در منش ملی ایرانی در شخصیت این بزرگوار است که یکی گرایش به زهد و درویشی و دیگری گرایش به صفت جوانمردی و پهلوانی است. و جالب است که این دو صفت یعنی زهد و جوانمردی (فتوت) دریک شخصیت کاملاً ایرانی نیز وجود دارد کهدر قرن هفتم و هشتم می زیسته است و "پوریای ولی" نام دارد؛ پهلوانی که به درویشی و جوانمردی مشهور بوده است. به همین دلیل دو نهاد خانقاه (مروج زهد و درویشی) و زورخانه (مروج پهلوانی و جوانمردی) در جامعه سنتی ایران نقش مهمی در فرهنگ پذیر کردن ایرانیان داشتند. (رک.به: کوثری، ص 43)
حال می توان با توجه به نقش پوریای ولی و جایگاه او در بین ایرانیان و مقایسه وضعیت فعلی مقبره او در شهر خوی ایران و مقبره پسرش (پهلوان محمود قتالی) در خیوه ازبکستان که به اشتباه به مقبره پوریای ولی مشهور شده است؛ تا حدودی به جای آن اجنبی، پرسش عباس میرزا را پاسخ گفت!
آرامگاه پوریای ولی در ایران (شهر خوی آذربایجان غربی)
آرامگاه پوریای ولی در خیوه ازبکستان
که یک مجموعهٔ فرهنگی – تاریخی است و در فاصلهٔ قرنهای هشتم تا چهاردهم هجری برای بزرگداشت نام پهلوان محمود ساخته شده است. و طبق رسوم مردم آن دیار، پس از مراسم ازدواج برای تبرک به زیارت آرامگاه او میروند.
------------------------
اکبری، محمدعلی؛ 1393. چالش های عصر مدرن در ایران عهد قاجار،نشر ایران، تهران.
کوثری، مسعود؛ 1379. آسیب شناسی فرهنگی ایران در دوره قاجار، نشر باز، تهران.
آرامگاه پوریای ولی سایت http://seeiran.ir