مخالفان تصوف و فلسفه و حکمت الهی و عرفان در مخالفت خود  اختلافهایی دارند! برخی آن را به صورت کلی قبول ندارند و برخی دیگر به صورت موردی نقدهایی دارند. برخی آن را از سرچشمه هایی متفات می دانند و برخی به بدعتها اشاره می کنند. به هر روی در اینجا تنها جهت شمار کردن نامشان برای پیگیری احتمالی دوستان پژوهشگر به تسامح اینجا یاد می شوند. فایده دیگری که این نوشته دارد نمایی از مخالفان حکمت الهی و عرفان و تصوف را روشن می کند.

     خصلت­هایی از دیگر حیوانات در کنارِ وجودِ اُلوهیِ انسان به شِراکت گذاشته شده است. خصلت­هایی که برای زندگی دنیاییِ او حکمِ ابزار را دارند. مثلاً خشم در وجود انسان به او کمک می­کند که در لحظه خطر از خود دفاع کند، شَهوَت در انسان، قُوّه ­ای است که دوام و بقای نسل آدمی را تضمین می­کند. قدرت بدنی و زورِ بازو به کمک انسان می­آید تا اُمورِ روزمرّة خود را سر و سامان دهد. امّا همین انسان زمانی که به مُلاقاتِ حضرت حق می­رود، تمامی این خصلت­های دنیایی را که به وجودِ اُلوهی­اَش ضمیمه شده را باید در همین دنیا ترک کند، تا لایقِ دیدار شود. به عبارتی تا از این خصلت­ها منزّه و پاک نشود شایستگی و استحقاقِ ملاقاتِ محبوب را پیدا نمی­ کند. همین مضامین را شیخ آذری اسفراینی این گونه به نظم درآورده که:

حکمتی از «طامة الکبری»

                                                           رضا حسین آبادی                                                          دانشجوی دکترای عرفان اسلامی

     شیخ آذری اسفراینی (784-866 ه.ق) را کتابی است منظوم با عنوان «مرآة». این کتاب دارای چهار باب است که باب اول آن را شیخ «طامة الکبری» نام نهاده است. این باب که حتّی برخی آن را کتابی مستقل می ­دانند، دارای مضامینی عرفانی، حکمی و اخلاقی است. در ذیل حکمتی از این میراث ارزشمند ادبی- عرفانی تقدیم علاقه­ مندان خواهد شد.

بقعه شیخ آذری اسفراینی واقع در جنوب اسفراین

    محمد بن محمد غزالی طوسی (د 505 ق) هم در احیاء علوم الدین و هم در کیمیای سعادت برای نمونه حکایتی را برای خلق خوش یا خوش خویی آورده است. این حکایت متعلق است به حضرت رضا علیه السلام. مادر ایشان از کنیزان آفریقایی و سیه چرده بود و به همین جهت رنگ رخ ایشان هم به تیرگی گراییده بود. چنانکه با طبقات موالی (بردگان) یا اقوام دیگر امکان اشتباه پیش می آمد. حکایت بدین قرار است:

  «على‏ بن‏ موسى‏ الرضا (ع) را رنگ سیاه بود، و بر در سراى وى اندر نیشابور گرمابه ‏اى بود که چون اندر گرمابه شدى، خالى بکردندى. یک روز گرمابه خالى بکردند و وى اندر گرمابه شد، و آن گرمابه ‏بان غافل ماند.

روستایى فرو گرمابه شد، وى را دید پنداشت هندویى است از خادمان گرمابه. گفت: «خیز، آب بیاور.» بیاورد. دیگر گفت: «خیز، گل بیاور.» بیاورد همچنین وى را کار همى ‏فرمود، و وى همى‏ کرد.

 چون گرمابه ‏بان باز آمد، و آواز روستایى شنید که با وى حدیث مى ‏کرد، ترسید و بگریخت. چون به درآمد، گفتند: «گرمابه ‏بان بگریخت از بیم این واقعه.» گفت: «بگو مگریز، که جرم آن را بوده است که تخم به نزدیک کنیزکى سیه بنهاد!» (کیمیاى سعادت، ج‏2، ص 25 و 26)

صبح پنج شنبه 13 شهریور 1393 دانشگاه تهران همه عشق بود و همه دریغ به پاس از دست رفتن استادی به تمام معنا ...!

    ابراهیم شمشیریان شاعر 43 ساله خراسان و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته عرفان اسلامی در دانشگاه آزاد نیشابور است. دست کم دو مجموعه شعر از او با نامهای غزلهای شیشه ای و سفرنامه مسافران ملکوت (خاطرات جنگ ایران و عراق) در سالهای 1388 و 1389 به چاپ رسیده اند. با آنکه فضای رسمی دانشگاه اجازه استفاده بیشتر از ایشان را در کلاس نمی داد، اکنون برخی از شعرهای ایشان که درباره گروه عرفان یا مقولاتی عرفانی است را در اینجا منتشر می کنیم. لازم می دانم از اینکه اشعار خود را در اختیار وبلاگ گروه قرار دادند از ایشان سپاسگزاری کنم.

تائو به معنی طریقت یا راه و روش، آیینی فلسفی-عرفانی منسوب به لائوتزو می‌باشد که اساس آن بر وحدت وجود و نکوهش عقل استوار است و 600 سال قبل از میلاد مسیح در چین شکل گرفت.

حقیقت تائو:¹

لائو تزو:«یک از تائو متولد می‌شود و دو از یک به وجود می‌آید. سه از دو زاده می‌شود و همه چیز از سه به‌وجود می‌آید.»

یک یا نهایت بزرگ، نیروی فراگیر و بدون ضد تائوست است که دو، یعنی یین (نیروی منفی) و یانگ (نیروی مثبت) را به‌وجود می‌آورد، همواره یکی از این دو نیرو غلبه می‌یابد و طبیعت در راه تائو به‌پیش می‌رود؛ ولی از بر هم‌کنش این دو، سه که همان زندگی است شکل می‌گیرد.

------------------------------

¹. تذکر: برای تحلیل و مقایسه تطبیقی به بخش اول از این پست (حقیقت زروان: وحدت خیر و شر) مراجعه شود.

آیین زُروانی؛ مکتبی فلسفی- عرفانی و صورتی از دین زرتشت است ولی با آن اختلافات بارزی دارد. این آیین در دوره ساسانیان در غرب ایران رواج یافت و بر آیین مانی تأثیر فراوان نهاد.

خدای زروانیان، زُروان نام دارد خدایی که بی‌زمان، نامتناهی و بی‌تعین است و آن‌گاه که تعین می‌یابد زمانمند و کرانمند شده و مرز این بی‌کرانگی تا سپهر است و سپهر مرز بین زمانه بی‌کرانه و کرانمند است. اهورامزدا و اهریمن، دو تعین زروان هستند، ولی در پایان جهان این ثنویت از میان می‌رود و تعین‌ها که حالت بالفعل دارند به حالت بالقوه بازمی‌گردند و همه به فنا می‌رسند.

منبع: جلالی مقدم، مسعود. (1384)، آیین زروانی مکتب فلسفی-عرفانی زرتشتی بر مبنای اصالت زمان، انتشارات امیر کبیر.، فصل 7و19.

آمیزه ای از تشیع و تصوف در فرقه هایی در نیجریه 

سید کاظم مهرنیا

نیجریه با جمعیتی بالغ بر یکصد و بیست میلیون‏ نفر[امروز حدود 180 میلیون نفر]،  یکی از مهمترین کشورهای حوزه غرب‏ آفریقا به حساب می‏آید  .

مسلمانان که اکثریت جمعیت نیجریه  (60 درصد[امروز حدود 50 درصد]) را در بر می‏گیرند، عمدتا در شمال زندگی‏ می‏ کنند که اغلب آنها متمایل به فرقه مالکی‏ هستند.    (1)