عین القضات همدانی (د 525ق) -شهید راه حقیقت- با نقد نظر شیعیان اسماعیلیه در خصوص کسب معرفت، بیان می دارد: تعلیمیان را چنین عادت است که در بدایت دعوت خود می پرسند: معرفت از کجا حاصل می شود؟ طریق حصولش عقل است یا امام معصوم؟ این مسأله شعب بسیار دارد و این که پرسیده شده عقل یا امام معصوم نشان دهنده بی خبری پرسش گر از حقیقت سؤال است.
تواضع از منظر شیخ اجلّ سعدی شیرازی و فرهنگ اسلامی
استاد سخن سرای فارس به عنوان یک مصلح اجتماعی، بوستان را در ده باب و به منظور اصلاح و تربیت نگاشته است. هرچند که خود هدف از سرودن بوستان را تحفه ای برای دوستان می داند. روانی اشعار و ذوق منحصر به فردش در گزینش موضوعات، سبب اوج این شاعر نامی در طی قرن ها شده است.
تواضع چهارمین باب بوستان است. پیش از مطالعه این موضوع برخی سوالات ذهن را به خود مشغول می دارد:
تواضع چیست؟ دامنه و محدوده تواضع تا کجاست؟ آیا تواضع در برابر تمام اقشار جامعه امری پسندیده محسوب می شود؟ آیا فرد متواضع مورد سوء استفاده برخی افراد جامعه قرار نمی گیرد؟ تواضع و عزّت نفس چه رابطه ای با یکدیگر دارند؟ در قرآن و احادیث، تواضع چه جایگاهی دارد و با چه الفاظی بکار رفته است؟
برهان الاولیا سید ابوالقاسم مشهور به آقا میرزا بابا و متخلص به "راز" از مشایخ بزرگ سلسله ذهبیه در دوره قاجار و اهل شیراز است. او پس از تحصیل در علوم رسمی دچار تحول می شود و برای کسب علوم باطنی شروع به گرفتن ریاضت های سخت می کند و سال ها در جستجوی پیری که او را در این راه رهنما باشد به حیرت و سرگردانی دچار می شود تا اینکه به خدمت محمد کازرونی شرفیاب شده که مرید آقا محمد هاشم درویش بوده است. و آقا محمد هاشم درویش، پیر طریق و قطب زمان را به او معرفی می کند که سلطان الاولیا نام دارد. از قضا سلطان الاولیا پدر همین آقا میرزا باباست که آنچنان درطریقت گمنام و بی ادعا بوده که حتی فرزندش از احوال او بی خبر بوده است!
بهترین کتابی که من درباره عشق خوانده‌ام «سوانح» احمد غزالی است. نظیر آن در هیچ زبانی نیست. اگر هم باشد من ندیده‌ام. راجع به ماهیت عشق است، چگونگی پیدایش آن، رابطه‌اش با جان و دل، رابطه‌اش با حسن و زیبائی، با درد و بلای عشق، بی دردی عشق، فراق و وصال، حقیقت وصال، همه‌اش سخن گفته است.
وباغ های نیشابور ... اما دریغ که من آن ها را نخواهم دید ! ( آندره ژید )
نیشابور ، بهشت هنر و فرهنگ و دانش ، در ادوار مختلف تاریخ چونان ستاره ای بر سکوی افتخار و عظمت این مرز و بوم درخشیده است و این فخر و بزرگی را مدیون تلاش بزرگان ، دانشوران و اندیشمندان خویش است که همواره در میان تند باد حوادث روزگار با بهره از فیض الهی و استعداد خویش ، قدم بر قله های بلند علم و هنر نهاده و بر تارک اعظم اقتدار و سربلندی جای گرفته‌اند.
عنوانی که برای اشاره به موقعیتی که استاد مصطفی ملکیان دارد انتخاب کرده بودم «قدیس در تهران» بود؛ این عنوان برای برخی از مخاطبان عرفان خراسان مایه ی تأمل بود. نوشته پیش رو می کوشد تا این ابهام را روشن کند.
هیچ رهایى بدون رهایى جامعه ممکن نیست. (تئودور آدورنو)
۱- چگونه معنویت ممکن است؟ چه کسى معنا را اختراع کرد؟ چه کسى نخستین بار این پرسش را که «آیا زیستن معنایى دارد؟» برسر زبان ها انداخت؟
سال 1945 در نجع حمادی -شهری در جنوب مصر- مجموعه 13 جلد کتاب خطی از جنس پاپیروس به زبان قبطی متعلق به قرن چهارم میلادی در خمره‌ای گلی کشف شد که بیش از دو جلد آن توسط زنی روستایی سوزانده شد. کتاب‌های باقی‌مانده از خمره، طیف وسیعی از آثار گنوسی، هرمسی و حتی بخشی از جمهور افلاطون را شامل می‌شود که تعداد رساله‌های آن بدون احتساب رساله‌های تکراری، 45 رساله است که چهار رساله آن عنوان "انجیل" بر خود دارد و عبارتند از: انجیل حقیقت، انجیل توماس، انجیل فیلیپ و انجیل مصریان. لازم به ذکر است که پیش از کشف خمره یاد شده، انجیل دیگری نیز به نام انجیل مریم در نجع حمادی کشف شده است که همه رساله‌های آن مضامین گنوسی دارد. در این بخش تنها به معرفی انجیل توماس پرداخته می‌شود.
روحی فداک ای محتشم لبیک لبیک ای صنم
ای رای تو شمس‌الضحی وی روی تو بدرالظلم
از باد و آتش نیستی تو آب و خاکی چیستی
جم را بگو تا کیستی او را روانی ده ز شم
چون عشق را ذات آمدی نفی قرابات آمدی
چون در خرابات آمدی کم کن حدیث خال و عم
گیرم کرم وقت کرب ز اهل عجم باشد عجب
باری تو هستی از عرب این الوفا این الکرم
مقدمه: [به نقل از سایت آیت الله سیدان و وبلاگ مهدی نصیری] حجة الإسلام دکتر احمد احمدی - ریاست سازمان سمت - در دیداری که با حضرت آیت الله سیستانی از مراجع تقلید داشتند (1392/4/17)، نظر ایشان درباره ی فلسفه و عرفان را چنین نقل کردند: «نتیجه بحث و بررسی و دگرگونی در علوم انسانی باید این باشد که در قالب عمل و اجرا درآید و از طریق دانشگاه ها به سرتاسر جامعه سرایت کند و تحول ساز باشد و گرنه چه فایده ای دارد؟ مثلا تدریس فلسفه که عموما هم تدریس فلسفه ملاصدراست و آن هم با آراء منحرف محی الدین آمیخته است و در باب معاد هم مشکل دارد چه نتیجه ای دارد؟»
استاد سیدحمیدرضا میرعظیمی از خبرگان حوزوی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه دانشگاه تهران از مدرسان با سابقه دروس علوم اسلامی به خصوص فقه و عرفان در تهران هستند. آشنایی بنده با ایشان به سال 1378 تا کنون بر می گردد و در این مدت بخشی کوچک از آموزه ها و تحلیل های ایشان در بنده تأثیری چشمگیر داشته است و از این فرصت استفاده کرده، مواردی از مطالب ایشان را با لطف حق کریم در اینجا طرح خواهیم کرد. محور بحث های ایشان در بسیاری از مسائل عرفان اسلامی این است که عرفان اسلامی در قرآن کریم و احادیث ائمه شیعه- درود خدا بر ایشان باد- سرچشمه گرفته و البته در بسترهای گوناگون زمانی-مکانی تغییرهایی کرده و شناخت این اصل و آن تغییرات موجب آشنایی با این گونه پدیدارها خواهد شد. این یادداشت تحلیلی است موجز بر زاویه ای از بحث ملامتی گری در عرفان و تصوف به معنای عام آن:
مولانا در خصوص دوزخ و کافران چنین فرمود:
"این کافران که در کفرند، آخر در رنج کفرند و باز چون نظر می‌کنیم آن رنج هم عین عنایت است، چون او در راحت، کردگار را فراموش می‌کند، پس به رنجش یاد کند.پس دوزخ جای معبد و مسجد کافران است، زیرا که حق را درآن‌جا یاد کند.
اهل دوزخ در دوزخ خوش‌تر باشند که اندر دنیا؛ زیرا که در دوزخ از حق باخبر باشند و در دنیا بی‌خبرند از حق؛ و چیزی از خبر حق شیرین‌تر نباشد. پس آن‌چه دنیا را آرزو می‌برند برای آن است که عملی کنند تا از مظهر لطف حق باخبر شوند، نه آنکه دنیا خوش‌تر است از دوزخ.
سهراب سپهری (۱۳۰۷ کاشان–۱۳۵۹ تهران) از چهره‌های معنوی قرن بیستم است که دکتر سروش
دباغ، یکی از مهم‌ترین کسانی است که به معنویت او توجه کرد، و از او به عنوان "عارف مدرن"
نام برد، و در هشتم خرداد ماه سال جاری از یکی از مهم‌ترین کتاب‌های خود با عنوان
"در سپهر سپهری" با حضور مصطفی ملکیان و نیما افراسیابی رونمایی نمود.
بررسی عرفان خیام
ظهیر الدین ابوالحسن علی بن زید بیهقی که عصر خیام را درک کرده...از امام محمد بغدادی روایت زیر را در مورد خیام ذکرمی کند:(حکیم الهیات شفا را مطالعه کرد،چون به فصل واحد و کثیر رسید، خلالی میان کتاب گذاشت و گفت: جماعت را بخوان تاوصیت کنم. چون اصحاب گرد آمدند وصیت کرد و به نماز برخاست دیگر چیزی نخورد و نیاشامید تا نماز خفتن بگذاشت و به سجده رفت و در سجده چنین گفت:«اللهم ان رأفتک علی مبلغ امکانی فاغفرلی فان معرفتی ایاک، وسیلتی الیک»و جان به جان آفرین تسلیم کرد .)
«انکار مقامات عارفین و صالحین را نکنی و معاندت با آنان را از وظایف دینی نشمری ... چون ما جاهلان از آنها محرومیم با آن به معارضه برخاستیم; نمی خواهم مدعیان را تطهیر بکنم که (ای بسا خرقه که مستوجب آتش باشد) می خواهم اصل معنی و معنویت را انکار نکنی»
(امام خمینی (ره)، ره عشق، سازمان چاپ و انتشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 35)
